«Созылмалы жүрек жеткіліксіздігі» бейімделген клиникалық мейіргерлік нұсқаулық не үшін керек? Бұл нұсқаулық Қазақстан Республикасының Мейіргер ісі мамандарына арналған. Клиникалық нұсқаулық қолда бар ғылыми зерттеулердің нәтижелерімен практикалық тәжірибеге негізделіп жасалған.
Нұсқаулықты мейіргерге пациенттердің жағдайларына байланысты тиісті шешімдер қабылдауда және тәжірибе үшін ақпарат беретін дәлелді құжат ретінде пайдалануға болады. Пациенттің ең сапалы және нәтижелі күтім алатынына кепілдік береді. Дәлелді мейіргерлік тәжірибе үшін ақпарат беретін құжат болып табылады.
Нұсқаулық жүрек жеткіліксіздігінің қаупін азайту және өршу, фармакологиялық терапияның жанама әсерлерін бақылау және өмір сапасын сақтау үшін күтімді жақсарту бойынша жоспарлауды ұйымдастыру мен паллиативті терапия үшін созылмалы жүрек жеткіліксіздігі (СЖЖ) бар науқастардың өмір салтын өзгерту, диагностика бойынша мейірбикелерге арналған ұсыныстарды қамтиды.
Клиникалық мейіргерлік нұсқаулық ҚР практикалық денсаулық сақтау жағдайларында бейімделу үшін мазмұны, сенімділігі және қолданылуы бойынша неғұрлым оңтайлы болып табылады. Нұсқаулық «халықаралық клиникалық мейірбикелік нұсқауларды бейімдеу әдістемелік ұсыныстарға» сәйкес әзірленген.
Нұсқаулықтың мақсаты – жүрек жеткіліксіздігі бар науқастарға күтім көрсетуді жақсарту. Бұл нұсқаулықта ЖЖ бар нақастарды қазіргі заманауи дәлелденген медициналық принциптермен емдеу үшін негізделген ұсыныстар қамтылған.
Клиникалық нұсқаулықтың мақсаты. Клиникалық нұсқаулар қолда бар зерттеулер мен практикалық тәжірибелерге негізделген және мейіргерлік іс-тәжірибеге арналған ақпаратты ұсынатын құжат болып табылады. Тұрақты күйдегі СЖЖ бар пациенттерге күтімді жақсарту бойынша мейіргерлерге арналған ұсынымдарды қамтамасыз етеді. Клиникалық басшылықты тек жалпы практика дәрігерлері, кардиологтар, мейіргерлер ғана емес, сонымен қатар психологтар, сондай-ақ СЖЖ пациенттеріне / қамқоршыларына, туыстарына күтім жасайтын адамдар қолдануға оңтайлы ұсыным.
Нұсқаулықтың қысқаша мазмұны. Нұсқаулықта Созылмалы жүрек жеткіліксіздігі (CЖЖ) бар пациенттерді күтудің қазіргі дәйектеріне негізделген егжей-тегжейлі ұсыныстар енгізілген. Мейіргерлерге диагноз қою, жүрек жеткіліксіздігінің прогрессиясының қаупін азайту үшін CЖЖ-мен ауыратын науқастардың өмір салтын өзгерту, фармакологиялық терапия тәуекелдері, өмір сапасын қолдау бойынша көмек көрсетуді жоспарлауды ұйымдастыру, паллиативті терапия бойынша ұсыныстар кіреді. Мейіргерлерге пациенттермен және олардың отбасыларымен/ күтім жасаушылармен (коммуникация, танымдық кедергілер, пациенттерді оқыту) талқылауға арналған ақпарат бар. Эмоционалды әл-ауқаттың (депрессия) қатар жүретін бұзылулары бар пациенттерді басқару, өмір салтын өзгерту (диета, су-тұз режимі, темекі шегу, алкоголь, физикалық белсенділік), өзін-өзі басқару бойынша ұсыныстар берілген.
NYHA классификациясы-жүрек жеткіліксіздігінің функционалды класын анықтауға арналған ең кең қолданылатын құрал. Функционалды класстар 4 классқа бөлінеді:
- I класс, шектеулер жоқ: тұрақты жаттығулар шамадан тыс шаршауды, ентігуді немесе жүрек соғысының жоғарылауын тудырмайды ;
- ІІ класс, дене белсенділігінің аздап шектелуі: тыныштықта ыңғайлы, бірақ қалыпты жұмыс;
- ІІІ класс, физикалық белсенділіктің шектелуі байқалды: демалу кезінде ыңғайлы, бірақ симптомдардағы әдеттегі әрекеттің нәтижесінен аз;
- IV класс, қолайсыздықсыз физикалық белсенділікті жүзеге асыру мүмкін емес: жүрек жеткіліксіздігінің белгілері кез-келген физикалық белсенділік кезінде ыңғайсыздықтың жоғарылауымен демалу кезінде де кездеседі.
Ұсыныстар.
- Эмоционалды әл-ауқат және мінез-құлықтың өзгеруі үшін науқастарда депрессияның алдын алу жұмыстары;
- Диетадағы өзгерістерді енгізу және қадағалау, науқастың тұзды тұтынуын 6 гр асырмау;
- сұйықтықты шектеу, күнделікті сұйықтықтың көлемін 1,5 л асырмау;
- Үйдегі күнделікті салмақты бақылау;
- Тағамдық қоспалар мен жеміс шырындарын пайдалануды қадағалау;
- Алкоголь, алкогольді ұзақ уақыт күнделікті қолдану кеңейген кардиомиопатияның маңызды себебі болып табылады;
- Темекі шегу, жүрек жеткіліксіздігі бар емделушілерге темекі шекпеуге қатаң кеңес беру және темекі шегуді тоқтату үшін кеңес беру және қолдау көрсету керек;
- Дене жүктемесі бойынша бағдарламалар, NYHA II-III классификациясы бойынша тұрақты жүрек жеткіліксіздігі бар емделушілерге жаттығуларға төзімділікті арттыру және өмір сүру сапасын жақсарту үшін нұсқаушының бақылауында орташа қарқынды жаттығулар бағдарламасы ұсыну;
- СЖЖ бар науқастарға физикалық реабилитацияда жүктеу режимін таңдау үшін ең бастысы — 6 минуттық сынақ арқылы бастапқы төзімділікті анықтау тестісі ұсынылға;
- Бақыланбайтын физикалық белсенділік, 11-қосымшада CЖЖ бар емделушілерге арналған дене шынықтыру бағдарламасының мысалы ретінде жаяу жүру жаттығу әдісі берілген;
- Мотивациялық сұхбат,тұрақты жүрек жеткіліксіздігі бар науқастарда, төмен қарқынды физикалық белсенділікті ынталандыру үшін мотивациялық сұхбатты қолдану керек;
- Науқас уйге шыққаннан кейінгі күтімді ұйымдастыру жұмыстарына үйретеді.
Үйде немесе емханада мамандар тобының араласуы, пациенттердің емханаға белсендірек баруы, телефон арқылы кеңес алу, теледидар/бейне бақылау өлім-жітім деңгейін төмендетуге әкелетіні айтылған.
Нұсқаулық кейінгі мейірбикелік бақылау, яғни науқас ауруханадан шыққаннан кейін жүрек жеткіліксіздігімен ауыратын пациенттерді ауруды басқару бағдарламасы бойынша (CЖЖ) арнайы оқытылған мейіргер бақылауы керек.
Клиникалық фармакологтардың ролі мұнда жүрек жеткіліксіздігі бар науқастарға дәрі-дәрмектер туралы ақпарат алу және олардың дұрыс дәрі-дәрмекті қабылдауын қамтамасыз етуді қамтитын мультидисциплинарлық бақылау ұсынылуы керек, дәрілік препараттарды дұрыс әсерін бақылау және пайдалануды оңтайландыру үшін дәрігерлерге кері байланысты қамтуы керек.
Өзін-өзі басқару/өзін-өзі бақылау жұмыстарын ұйымдастыру. Өзін-өзі басқаруды оқыту бағдарламалары пациенттердің жеке мүмкіндіктеріне бейімделуі керек, денсаулық сақтау сауаттылығы төмен адамдарға ерекше назар аударылады.
Паллиативтік көмек.Паллиативтік көмекті тиісті дайындықтан өткен кәсіби мамандар тобы көрсетуі керек. Бұл көмек диагностика мен емдеу сияқты қолжетімді болуы керек. Емделіп жатқанына қарамастан, симптомдары әлі де сақталған науқастар үшін ерекше керек.
Тұрақты симптомдары бар дамыған (прогрессивті) ЖЖ бар күтіміне мыналар кіреді:
- Паллиативтік көмекке мұқтаж пациенттерді болжау және анықтау,
- Өмір сапасы бағалау,
- Кислород, тыныштық жағдайында немесе амбулаториялық жағдайда CЖЖ бар емделушілерде оттегін қолдануды растайтын сенімді дәлелдер жоқ,
- Ауырсыну, ЖЖ бар науқастарда ауырсынудың таралуы белгісіз болып қалады.
- Көңіл-күйдің бұзылуы,
- Процедураларды рационализациялау, Дәрі-дәрмекпен емдеуді жүйелі түрде қарастырып, препаратты қабылдауды түзету немесе тоқтату туралы шешім пациентпен және оның отбасымен белсенді түрде қатысуы керек. ЖЖ симптомдарын азайту және болжамды жақсарту үшін тағайындалған емдеу арасындағы айырмашылықты ескеру қажет.
Күтімнің бұл принципін (тәсілін) қажет болған жағдайда мамандарды тарта отырып, үдемелі жүрек жеткіліксіздігі бар науқастарды емдеуге қатысатын барлық медицина қызметкерлері қолдануы керек.
Ақпаратпен қамтамасыз ету, нұсқаулықтың бұл бөлімінде пациенттер мен олардың отбасылары/қамқоршылары үшін маңызды мәселелердің сипаттамасын көрсетеді. Сондай-ақ медицина қызметкерлеріне науқастың ауруы мен күтімін ұйымдастыруға керек. Оларға коммуникациялар, қарым-қатынас кедергілері ретінде когнитивті мәселелер, білімді және коммуникацияны дамыту жатады.
Ақпарат беруге арналған бақылау тізімі. Емделушілер және күтуші / қамқоршы тұлғалар емханадағы негізгі кезеңдерінде пайдалана алатын мәліметтердің мысалдары келтірілген. Бастапқы ұсынуға науқастарға олардың белгілері СЖЖ немесе басқа жағдайдан туындауы мүмкін екенін түсіндіру және қосымша тексерулер мен зерттеулер қажет болуы мүмкін екендігі туралы кеңес беріңіз, егер науқас темекі шегетін болса, мейіргер темекі шегуді тоқтатудың артықшылықтарын талқылайды.
Пациенттерге СЖЖ толық анамнезді және клиникалық тексеруді қоса алғанда, кешенді бағалау арқылы диагностикаланатынын, бұдан әрі бір немесе бірнеше диагностикалық тесттерді, соның ішінде клиникалық қан және қалқанша безінің анализі, ЭКГ, электрокардиограмма, кеуде қуысының рентгенографиясы өту қажет
Топжарғанова Ғалия Байжанқызы,
«Көп бейінді облыстық ауруханасы» ШЖК МКК-ның қабылдау бөлімінің мейіргері
